Do wyceny aktywów i pasywów posługujemy się:
• Ceną nabycia
Cena nabycia - to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym, powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski. Cena nabycia występuje najczęściej przy zakupie rzeczowych składników majątku obrotowego, czyli materiałów, towarów i opakowań.
• Kosztem wytworzenia
Koszt wytworzenia – to koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadniona część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Koszt wytworzenia służy do wyceny wytwarzanych we własnym zakresie rzeczowych składników aktywów w postaci wyrobów gotowych oraz półproduktów, a także wykonanych na zlecenie usług wszelkiego rodzaju (w tym również usług budowlanych) z przeznaczeniem do sprzedaży albo na potrzeby własnej działalności.
• Ceną sprzedaży netto
Cena sprzedaży netto - to wartość składnika aktywów możliwa do uzyskania na dzień bilansowy w razie jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszona o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, powiększona o należną dotacje przedmiotową. Cenę sprzedaży netto wykorzystuje się do weryfikacji cen nabycia lub cen zakupu towarów albo kosztów wytworzenia produktów, które są przeznaczone do sprzedaży przez jednostkę, podczas ich wyceny na dzień bilansowy. Dotyczy to wyceny rzeczowych składników aktywów obrotowych, ponieważ ich cena nabycia lub koszt wytworzenia na dzień bilansowy nie może być wyższa od ceny ich sprzedaży netto.
• Ceną sprzedaży
Cena sprzedaży - to wartość rynkowa składników aktywów, po której oferowane są przez sprzedawców do sprzedaży na wolnym rynku. Cenę sprzedaży stosuje się przy wycenie aktywów (głównie środków trwałych), jeżeli nie jest możliwe ustalenie ich wartości w cenie nabycia, zwłaszcza w przypadku nabycia nieodpłatnie (przykładowo w drodze darowizny) składników aktywów trwałych lub ujawnienia ich podczas inwentaryzacji w drodze spisu z natury.
• Wartością godziwą
Wartość godziwa - to kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami. Wartość godziwa powinna być ustalona w sposób obiektywny, staranny, i sprawdzalny, ponieważ jest specyficzną odmianą ceny sprzedaży. Wartość godziwą stosuje się przy wycenie nieruchomości lub wartości niematerialnych i prawnych zaliczanych do inwestycji.
• Kwotą wymagającą zapłaty
Kwota wymagająca zapłaty - to wyrażona w walucie polskiej wielkość zobowiązania wobec wierzyciela, (któremu jednostka zobowiązana jest zapłacić, zgodnie z warunkami umowy i przepisami prawa) ustalona na dzień bilansowy wraz z należnymi odsetkami z tytułu zwłoki w zapłacie. Jest to więc kwota pierwotna takiego zobowiązania pomniejszona o kwoty dotychczas spłacone z tego tytułu. Po kwocie wymagającej zapłaty wycenia się zobowiązania jednostki wynikające z ksiąg rachunkowych na dzień bilansowy.
• Kwotą wymaganej zapłaty
Kwota wymaganej zapłaty - to wyrażona w walucie polskiej należność od dłużnika, którą zobowiązał się on zapłacić za wykonane na jego rzecz świadczenia (czyli dostawy lub usługi) wraz z należnymi odsetkami z tytułu zwłoki w zapłacie lub przykładowo z tytułu prawnie przysługującego jednostce odszkodowania. W kwocie wymaganej zapłaty wycenia się należności jednostki na dzień bilansowy.
• Wartością nominalną
Wartość nominalna - to kwota emisyjna środków pieniężnych, papierów wartościowych (przykładowo akcji czy obligacji) oraz kapitałów (funduszów) określona w statutach lub umowach spółek kapitałowych, spółdzielni oraz jednostek prowadzących działalność w innej formie prawnej. Wartość nominalna służy więc do wyceny posiadanych przez te jednostki aktywów i pasywów w tej postaci. Również krajowe środki pieniężne w kasie jednostki lub na rachunkach bankowych wycenia się i wykazuje w księgach rachunkowych i bilansie w ich wartości nominalnej. Wartość nominalna tych środków na rachunkach bankowych obejmuje również odsetki dopisane przez bank do stanu tych środków na rachunku bankowym.
• Ceną ewidencyjną
Cena ewidencyjna – to cena służąca do ewidencji aktywów danej jednostki na dzień nabycia czy dzień ich wytworzenia. W zależności od rodzaju składnika majątku za cenę ewidencyjną przyjmuje się: cenę nabycia, koszt wytworzenia, wartość nominalną, cenę sprzedaży netto, cenę sprzedaży brutto, wartość rynkową lub w inny sposób ustaloną wartość godziwą.
• Skorygowaną ceną nabycia
Skorygowana cena nabycia - to cena nabycia, w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych, pomniejszona o spłaty wartości nominalnej, skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.
--------------------------------------------------------------------
Wycena aktywów i pasywów oraz kategorie cen stosowane do tej wyceny zostały określone w przepisach ustawy o rachunkowości. Ponieważ wycena ściśle wpływa na wyniku finansowy (oraz podatkowy) jednostki, ustalając ceny poszczególnych aktywów i pasywów należy uwzględnić również przepisy podatkowe, czyli co najmniej ustawę o podatku od towarów i usług, ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Według przepisów ustawy o rachunkowości wycena aktywów i pasywów następuje nie rzadziej niż na dzień bilansowy. W związku z tym poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się zarówno na bieżąco jak i obowiązkowo na dzień bilansowy.
--------------------------------------------------------------------
Wyceny aktywów i pasywów na dzień bilansowy dokonuje się w sposób określony art. 28 ust. 1 pkt 1-10 ustawy o rachunkowości, według poniższych zasad:
• środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne – wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, albo wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych) zmniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
• nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne zaliczane do inwestycji – wycenia się według zasad stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych lub według ceny rynkowej, lub inaczej określonej wartości godziwej,
• środki trwałe w budowie – wycenia się w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
• udziały w innych jednostkach oraz inne niż wymienione w pkt 2 inwestycje zaliczane do aktywów trwałych – wycenia się według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej albo skorygowanej ceny nabycia (jeśli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności to wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania rozliczyć zgodnie z art. 35 ust. 4 ustawy o rachunkowości),
• udziały w jednostkach podporządkowanych zaliczone do aktywów trwałych – wycenia się według zasad określonych powyżej lub metodą praw własności, pod warunkiem, że będzie ona stosowana jednolicie wobec wszystkich jednostek podporządkowanych,
• inwestycje krótkoterminowe – wycenia się według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa albo według skorygowanej ceny nabycia, jeżeli dla danego składnika aktywów został określony termin wymagalności, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek, w inny sposób określonej wartości godziwej,
• rzeczowe składniki aktywów obrotowych – wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy,
• należności i udzielone pożyczki – wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności (z wyjątkami określonymi dla wyceny udzielonych pożyczek),
• należności i udzielone pożyczki zaliczane do aktywów finansowych – można wyceniać według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej,
• zobowiązania – wycenia się w kwocie wymagającej zapłaty (wyjątek zobowiązania finansowe),
• zobowiązania finansowe – można wyceniać według skorygowanej ceny nabycia, a jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy, to według wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej,
• rezerwy – wycenia się w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości,
• udziały i akcje własne – wycenia się według cen nabycia,
• kapitały (fundusze) własne – wycenia się (z wyjątkiem udziałów i akcji własnych oraz pozostałe aktywa i pasywa) w wartości nominalnej. Zapasy rzeczowych składników aktywów obrotowych na dzień ich nabycia lub wytworzenia można wykazywać w księgach rachunkowych według cen nabycia, zakupu lub kosztów wytworzenia albo w cenach przyjętych do ewidencji z uwzględnieniem różnic pomiędzy tymi cenami a rzeczywistymi cenami ich zakupu, nabycia lub kosztami wytworzenia. Z kolei należności i zobowiązania (w tym również z tytułu pożyczek) wykazuje się w księgach na dzień ich powstania według ich wartości nominalnej. Należy pamiętać, że zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości jednostki mikro nie powinny wyceniać aktywów i pasywów według wartości godziwej oraz w skorygowanej cenie nabycia. Tym samym jednostki takie wyceny aktywów dokonują w wartościach historycznych, tj. w cenie nabycia, koszcie wytworzenia oraz w kwocie wymaganej zapłaty, zaś zobowiązań w kwocie wymagającej zapłaty.
Dorota Andrychowska
______________________________________________________________________________
Zobacz także wcześniejsze artykuły z cyklu "Bilans 2018":
1. Informacje ogólne
2. Inwentaryzacja aktywów i pasywów
3. Rozliczenie niedoborów i nadwyżek inwentaryzacyjnych
4. Zdarzenia gospodarcze na przełomie lat - przychody ze sprzedaży
5. Zdarzenia gospodarcze na przełomie lat - koszty
6. Zdarzenia gospodarcze ujawnione po dniu bilansowym
______________________________________________________________________________
Zapraszamy na szkolenie: BILANS 2018 organizowane przez Fundację Rozwoju Rachunkowości
Menu
Menu
